Γκροτέσκο σώμα || ένα σώμα θεατρικό

©Picasso

Η αρχή του γκροτέσκου βρίσκεται στο σημείο που η υπερβολή φτάνει σε φανταστικές διαστάσεις. Ο Scheegans επισημαίνει τον γκροτέσκο χαρακτήρα που έχει ο μετασχηματισμός του ανθρώπινου στοιχείου σε ζωώδες -ο συνδυασμός ανθρώπινων και ζωωδών χαρακτηριστικών είναι μία από τις παλαιότερες γκροτέσκες φόρμες.
Απ' όλα τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου προσώπου, η μύτη και το στόμα παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο στην γκροτέσκα απεικόνιση του σώματος. Το κεφάλι, τα αυτιά και η μύτη προσλαμβάνουν επίσης γκροτέσκο χαρακτήρα όταν παίρνουν μορφή ζωώδη ή άψυχων αντικειμένων. Τα μάτια δεν συμμετέχουν τόσο έντονα, καθώς το γκροτέσκο αναζητά αυτό που προεξέχει από το σώμα, όσα τείνουν να υπερβούν τα όρια του σώματος, να μην είναι σώμα ή να προσεγγίσουν σημεία του κόσμου έτοιμα να σωματοποιηθούν, να γίνουν σώμα.
Το γκροτέσκο σώμα είναι ένα σώμα εν τω γίνεσθαι, ένα ονολοκλήρωτο σώμα, μη πλήρες, οικοδομείται και οικοδομεί διαρκώς ένα άλλο σώμα. Τα έντερα κι ο φαλλός υπόκεινται σε μεγαλοποίηση, σε υπερβολή, ενδέχεται να αποσπαστούν και να ανεξαρτητοποιηθούν, να δομήσουν ένα άλλο σώμα. Οι κυρτότητες και τα στόμια: το γκροτέσκο σώμα αγνοεί την κλειστή, λεία κι αδιαπέραστη επιφάνεια του σώματος και διατηρεί μόνο της εκβλαστήσεις και τα στόμιά του, τα όρη και τις αβύσσους. Οι κυρτότητες και τα στόμια: είσοδοι κι έξοδοι του κόσμου εντός κι εκτός του σώματος -βρώση, κατάποση, αφόδευση, συνουσία, εγκυμοσύνη, όλη αυτή η αλληλεπίδραση του κόσμου στα όρια του σώματος, όλη η αυτή η αλληλεπίδραση του σώματος στα όρια του κόσμου.
Τα εσωτερικά κι εξωτερικά χαρακτηριστικά συγχωνεύονται σε ένα. Οπουδήποτε οι άνθρωποι γελούν και βρίζουν και ιδιαίτερα σε ένα οικείο περιβάλλον, ο λόγος τους είναι γεμάτος από σωματικές εικόνες: το σώμα αφοδεύει, συνουσιάζεται, παρατρώει, βωμολοχεί. Αυτός ο απέραντος ωκεανός της γκροτέσκας εικόνας επεκτείνεται σε όλες τις γλώσσες του κόσμου και σ' όλες τις λογοτεχνίες και λοιπές εκφάνσεις της τέχνης.
Ο νέος σωματικός κανόνας (όπως προκύπτει από τη δυτική λογοτεχνία περίπου τον 15ο-16ο αι.) παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο, πλήρες σώμα σε αντίθεση με το ημιτελές γκροτέσκο κι ο,τιδήποτε περισσεύει, βλαστάνει, διακλαδίζεται, προεξέχει κόβεται και κάθε οπή βουλώνει. Ο ημιτελής κόσμος και το ημιτελές σώμα αποσιωπούνται.
Το σώμα του νέου κανόνα είναι ένα και είναι απλώς ένα σώμα: είναι αυτάρκες και μιλάει στο όνομά του και μόνο. Ο,τιδήποτε συμβαίνει εντός του αφορά αυτό και μόνο. Μέσα του περικλείονται το απόλυτο τέλος και η απόλυτη αρχή. Ο άνθρωπος που είναι αυτό το σώμα έχει -σε θεωρητικό επίπεδο- το αυτεξούσιο του σώματός του αυτού και την ευθύνη της ελευθερίας και των επιλογών του.
Αντίθετα στο γκροτέσκο σώμα ο θάνατος δεν βάζει τέλος πουθενά και ποτέ σε τίποτε. Δεν υπάρχουν απολυτότητες. Κι αυτό γιατί το γκροτέσκο σώμα είναι ένα προγονικό σώμα, είναι ένα σώμα, όπως ακριβώς μπορεί να συνοψισθεί στο "Ο βασιλιάς πέθανε! Ζήτω ο βασιλιάς". Το θνητό σώμα που έφερε το αξίωμα του βασιλικού σώματος μπορεί να είναι νεκρό, αλλά το επόμενο θνητό σώμα αναμένεται να λάβει τη θέση του αθάνατου βασιλικού αξιώματος. Το γκροτέσκο σώμα είναι το σώμα που θα υπάρχει πάντα να ολοκληρωθεί και να υστερεί στο σώμα του καθενός σαν ανολοκλήρωτος οργασμός, μα ηδονικό, σαν πόνος ακατάπαυστος, οδυνηρός.
Το γκροτέσκο σώμα είναι ένα θεατρικό σώμα. Και τραβώντας τα όρια και τα σκοινιά ακόμη παραπέρα, το θεατρικό αυτό γκροτέσκο σώμα είναι ένα ουτοπικό σώμα κι ένα κοινωνικό σώμα: δεν υπάρχει σώμα, παρά μονάχα σωματοποίηση κι αποσωματοποίηση, μια διαδικασία που δεν εγγράφεται στον χρόνο, αλλά αποτελεί χρονική διαδικασία, μια διαδικασία που τα όρια του σώματος δεν είναι απόλυτα διακριτά, μα αποκλείουν ή περικλείουν εκφάνσεις, στιγμές, ύλες, ιδέες, συναισθήματα, σημεία σε μια δεδομένη στιγμή.